Παιδική φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός

Εισαγωγή

Η φτώχεια και ο κοινωνικός αποκλεισμός συνεχίζουν να αποτελούν σοβαρές κοινωνικές προκλήσεις σε πολλές χώρες. Ιδιαίτερα ευάλωτοι είναι οι ανήλικοι, καθώς οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις επηρεάζουν έντονα τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών και των οικογενειών τους. Παρά τις όποιες βελτιώσεις τα τελευταία χρόνια, σημαντικό ποσοστό παιδιών εξακολουθεί να βρίσκεται σε επισφαλή θέση.

Το παρόν λήμμα παρουσιάζει την εξέλιξη του ποσοστού αυτού από το 2015 έως το 2024 στην Ελλάδα και στην Ε.Ε.

Τι μετράει ο δείκτης;

Ο δείκτης «κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού» (AROPE – At Risk of Poverty or Social Exclusion) αφορά το ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε τουλάχιστον μία από τις παρακάτω συνθήκες:

• Έχει διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας, δηλαδή κάτω από το 60% του διάμεσου ισοδύναμου διαθέσιμου εισοδήματος.
• Αντιμετωπίζει σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση. Δεν μπορεί να καλύψει βασικές ανάγκες όπως ικανοποιητική θέρμανση, καθημερινά γεύματα με πρωτεΐνη, πρόσβαση στο διαδίκτυο, κ.ά.
• Διαμένει σε νοικοκυριό με πολύ χαμηλή ένταση εργασίας , όπου τα μέλη εργάζονται ελάχιστα ή καθόλου κατά τη διάρκεια του έτους.

Ειδικά για τα άτομα κάτω των 18 ετών, ο δείκτης AROPE θεωρείται βασικός δείκτης κοινωνικής ευημερίας, καθώς μάς δείχνει πόσα παιδιά ζουν με δυσκολίες, όπως φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό, που μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητά τους, την υγεία τους και τις ευκαιρίες που έχουν στο μέλλον.

Πώς συλλέγονται τα δεδομένα;

Η Eurostat βασίζεται στην ετήσια Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης (EU-SILC), την οποία στην Ελλάδα διενεργεί η ΕΛΣΤΑΤ. Η έρευνα γίνεται σε δείγμα νοικοκυριών και περιλαμβάνει ερωτήσεις για εισόδημα, εργασία, στέρηση και συνθήκες ζωής. Τα στοιχεία προσαρμόζονται ώστε να εκπροσωπούν τον γενικό πληθυσμό και επιτρέπουν τη σύγκριση μεταξύ χωρών. Ο δείκτης AROPE υπολογίζεται με βάση όσους πληρούν τουλάχιστον ένα από τα τρία κριτήρια: φτώχεια, στέρηση ή πολύ χαμηλή απασχόληση.

Ένα στα πέντε παιδιά στην Ελλάδα ζει σε συνθήκες φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού

Από το 2015 έως το 2024, το ποσοστό των παιδιών στην Ελλάδα που βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού εμφανίζει σταδιακή μείωση, παραμένοντας ωστόσο σε υψηλά επίπεδα. Το 2015, το 32% των ατόμων κάτω των 18 ετών ζούσε σε τέτοιες συνθήκες, ενώ για το 2024 το ποσοστό εκτιμάται στο 27%, με μικρές διακυμάνσεις στα ενδιάμεσα έτη. Αντίστοιχη πτωτική τάση καταγράφεται και στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ο οποίος μειώθηκε από 24% το 2015 σε 21% το 2024.

Ελλάδα: Τρίτη στην ΕΕ για τον κίνδυνο φτώχειας στα παιδιά

Το 2024, η Ελλάδα κατατάσσεται στην τρίτη υψηλότερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς το ποσοστό παιδιών που ζουν σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, με 27%. Πρώτη στην κατάταξη βρίσκεται η Βουλγαρία με 30%, ενώ ακολουθεί η Ρουμανία με 28%. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι και οι δύο αυτές χώρες παρουσίασαν τη μεγαλύτερη βελτίωση την τελευταία δεκαετία, καθώς το 2015 τα ποσοστά τους ξεπερνούσαν το 43%.

Στον αντίποδα, χώρες όπως η Τσεχία (11%), η Σλοβενία (14%) και η Ολλανδία (15%) καταγράφουν σταθερά χαμηλά ποσοστά παιδικής φτώχειας και κατατάσσονται μεταξύ των χωρών με τις καλύτερες επιδόσεις στην Ε.Ε.

Την ίδια στιγμή, ορισμένες χώρες παρουσίασαν αύξηση του ποσοστού παιδιών σε κίνδυνο φτώχειας ή αποκλεισμού σε σχέση με το 2015. Η Γερμανία ανέβηκε από 20,0% σε 21,1%, η Γαλλία από 18,4% σε 20,5% και η Σλοβακία από 17,3% σε 18,3%.

Κίνδυνος φτώχειας και εκπαιδευτικό χάσμα

Από το 2015 έως το 2024, ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού για παιδιά από οικογένειες όπου οι γονείς έχουν μόνο βασική εκπαίδευση μειώθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, από 67% σε 61%. Αντίστοιχη τάση παρατηρείται και στην Ελλάδα, με το ποσοστό να μειώνεται από 73% σε 67%, παραμένοντας ωστόσο σταθερά πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σε χώρες όπως η Βουλγαρία, η Σλοβακία και η Ουγγαρία, τα ποσοστά παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά — ξεπερνούσαν το 70% στην αρχή της περιόδου και διατηρούνται πάνω από το 65% το 2024. Αντίθετα, χώρες όπως η Δανία, η Πορτογαλία και η Εσθονία εμφανίζουν σταθερά χαμηλότερα ποσοστά κινδύνου για τα παιδιά αυτής της κοινωνικής ομάδας.

Όσον αφορά τη διαφορά στα ποσοστά παιδιών σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ανάμεσα σε οικογένειες με γονείς βασικής και ανώτατης εκπαίδευσης, στην Ευρωπαϊκή Ένωση το σχετικό χάσμα μειώθηκε από 57 ποσοστιαίες μονάδες το 2015 σε 50 μονάδες το 2024. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η τάση είναι αντίστροφη: το χάσμα αυξήθηκε ελαφρώς, από 54 σε 55 μονάδες. Το 2024, η χώρα βρίσκεται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με τα μεγαλύτερο χάσμα να καταγράφονται στη Βουλγαρία (71,5 μονάδες) και την Τσεχία (70,4 μονάδες). Αντίθετα, οι μικρότερες διαφορές παρατηρούνται στη Δανία και την Πορτογαλία.

Πηγές

[1] Eurostat: Children at risk of poverty or social exclusion
[2] ΕΛΣΤΑΤ: Έρευνα Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης των Νοικοκυριών: Έτος 2024

Διονύσης Κουλλόλλι (3 Ιουν 2025) - "Παιδική φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός" Δημοσιεύθηκε στο GreeceInFigures.com. Πηγή: 'https://greeceinfigures.com/paidiki-ftoxeia'

@article{gif-paidiki-ftoxeia, 
    author = Διονύσης Κουλλόλλι,
    title = Παιδική φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός,
    journal = {Greece in Figures},
    year = 2025,
    note = https://greeceinfigures.com/paidiki-ftoxeia
}